The Hill We Climb | Ngọn Đồi Chúng Ta Lên

Nhà thơ Amanda Gorman đi vào lịch sử khi cô trở thành nhà thơ trẻ nhất
đọc thơ tại Lễ Đăng Quang Tổng Thống Hoa Kỳ thứ 46 – Joe Biden

Tại Lễ Đăng Quang của Tân Tổng Thống Joe Biden ngày 20/1/2021, một hình ảnh tươi sáng xúc động, được nhắc đến và khen ngợi, được chia sẻ nhiều nhất trên các trang mạng xã hội – là đoạn nhà thơ trẻ Amanda Gorman, 22 tuổi, từ Los Angeles bước lên đọc bài thơ do chính mình sáng tác. Amanda Gorman là nhà thơ trẻ nhất, và là nhà thơ thứ năm đọc thơ trong lịch sử Lễ Đăng Quang Tổng Thống, nối gót Robert Frost (Lễ Đăng Quang của TT John F. Kennedy, 1961); Maya Angelou (Lễ Đăng Quang của TT Bill Clinton, 1993); Miller Williams (Lễ Đăng Quang của TT Bill Clinton, 1997); Elizabeth Alexander (Lễ Đăng Quang của TT Barack Obama, 2009). Thân mời các bạn đọc “Ngọn Đồi Chúng Ta Lên”, bản Việt ngữ của nhà thơ/ dịch giả Lưu Diệu Vân. Và “Ngọn Đồi Chúng Ta Leo Lên” của dịch giả Trần Ngọc Cư.

Về Amanda Gorman: Sinh năm 1998, ở Los Angeles, California, học Đại học Harvard, Amanda Gorman là thi sĩ và nhà hoạt động xã hội. Đề tài của cô hướng về những vấn đề nữ quyền, chủng tộc, sự áp bức, sự đẩy ra ngoài lề dòng chính (marginalization), cũng như sự phân tán người dân gốc Phi châu (African diaspora). Cô là người đầu tiên được vinh danh Thi Sĩ Trẻ Quốc Gia (National Youth Poet Laureate). Trong lễ đăng quang Tổng Thống Joe Biden và Phó Tổng Thống Kamela Harris ngày 20/1/2021, cô được vinh dự đọc bài thơ cô viết sau cơn bạo loạn ở Điện Capitol ngày 6/1/2021. Bài thơ có tựa đề “The Hill We Climb”. Bạn có thể nghe lại buổi đọc thơ ở link này: https://www.youtube.com/watch?v=Wz4YuEvJ3y4

***

The Hill We Climb

When day comes, we ask ourselves where can we find light in this never-ending shade? The loss we carry, a sea we must wade. We braved the belly of the beast.

We’ve learned that quiet isn’t always peace and the norms and notions of what just is, isn’t always justice. And yet the dawn is hours before we knew it, somehow we do it, somehow we’ve weathered and witnessed a nation that isn’t broken but simply unfinished.

We, the successors of a country and a time, where a skinny black girl descended from slaves and raised by a single mother can dream of becoming president, only to find herself reciting for one.

And yes, we are far from polished, far from pristine, but that doesn’t mean we are striving to form a union that is perfect. We are striving to forge our union with purpose, to compose a country committed to all cultures, colors, characters, and conditions of man. And so, we lift our gazes not to what stands between us but what stands before us. We close the divide because we know to put our future first. We must first put our differences aside.

We lay down our arms so we can reach out our arms to one another. We seek harm to none and harmony for all. Let the globe, if nothing else, say this is true, that even as we grieved, we grew. That even as we hurt, we hoped.

That even as we tired, we tried. That we’ll forever be tied together, victorious, not because we will never again know defeat, but because we will never again sow division.

Scripture tells us to envision that everyone shall sit under their own vine and fig tree, and no one shall make them afraid.

If we’re to live up to our own time, then victory won’t lighten the blade but in all the bridges we’ve made, that is the promise to glade, the hill we climb if only we dare, it’s because being American is more than a pride we inherit. It’s the past we stepped into and how we repair it.

We’ve seen a force that would shatter our nation rather than share it, would destroy our country if it meant delaying democracy.

And this effort very nearly succeeded. But while democracy can be periodically delayed, it can never be permanently defeated. In this truth, in this faith, we trust. For while we have our eyes on the future, history has its eyes on us.

This is the era of just redemption. We feared — at its deception. We did not feel prepared to be the heirs of such a terrifying hour, but within it we found the power to author a new chapter, to offer hope and laughter to ourselves.

So, while once we asked, “how could we possibly prevail over catastrophe?”, now we assert, “how could catastrophe possibly prevail over us?” We will not march back to what was, but move to what shall be, a country that is bruised but whole, benevolent but bold, fierce and free. We will not be turned around or interrupted by intimidation.

Because we know our inaction and inertia will be the inheritance of the next generation. Our blunders become their burdens. But one thing is certain. If we merge mercy with might and might with right, then love becomes our legacy and change, our children’s birth right.

So, let us leave behind a country better than one we were left with, every breath from my bronze pounded chest, we will raise this wounded world into a wondrous one. We will rise through the gold-limbed hills in the west, we will rise from the windswept northeast where our forefathers first realized revolution. We will rise from the lake-rimmed cities of the Midwestern states.

We will rise from the sunbaked South. We will rebuild, reconcile, and recover, in every known nook of our nation, in every corner called our country, our people diverse and beautiful, will emerge battered and beautiful.

When day comes, we step out of the shade, aflame and unafraid.

The new dawn blooms as we free it for there is always light if only we’re brave enough to see it, if only we’re brave enough to be it.

Amanda Gorman

***

Ngọn Đồi Chúng Ta Lên

Rồi một ngày, chúng ta phân vân tìm đâu ra ánh sáng giữa vũng tối bất tận này? Mất mát ta cưu mang, vùng biển ta chống chọi. Ta đã liều lĩnh vào lòng thú dữ.

Ta nhận ra rằng tĩnh lặng chưa hẳn là bình yên, chuẩn mực cùng ý niệm công bằng chưa hẳn là công lý. Thế mà bình minh chớm trước thời khắc ta đoán biết, bằng cách nào đó, ta đã biết, cách nào đó, ta vượt sóng gió, chứng kiến một quốc gia không tan vỡ, chỉ dở dang.

Chúng ta, những người thừa kế một đất nước, giữa thời đại mà một cô gái da đen gầy gò, xuất thân dòng dõi nô lệ, được nuôi dưỡng bởi bà mẹ đơn thân, lại có thể mơ làm tổng thống, và rồi thấy mình đang diễn thơ cho một vị tổng thống.

Dĩ nhiên chúng ta còn xa bóng bẩy, cũng chẳng cận tinh khôi, không có nghĩa chúng ta phải gồng mình nhào nặn ra một khối hoàn hảo. Chúng ta cố gắng kết tinh một khối cùng mục đích, một đất nước cam kết bảo vệ nhiều văn hóa, màu da, cá tính, và phận người.

Và ta nhìn thẳng vào con đường trước mặt hơn là săm soi khoảng cách giữa chúng ta. Ta khép lại sự chia rẽ bởi chúng ta biết đặt ưu tiên cho tương lai. Trước hết chúng cần phải bỏ qua những dị biệt.

Chúng ta buông vũ khí xuống để có thể dang rộng vòng tay cho nhau. Chúng ta không hãm hại nhau, cùng hòa hợp với tất cả. Hãy để trái đất này, chứ không ai khác, ca lên sự thật, rằng, ngay cả lúc đau buồn, chúng ta đã trưởng thành. Ngay cả lúc tổn thương, chúng ta đã hy vọng.

Rằng trong lúc mỏi mệt, chúng ta đã cố gắng. Chúng ta mãi gắn bó với nhau, cùng chiến thắng, không phải vì chúng ta không bao giờ nếm lại mùi thất bại, mà vì ta sẽ không gieo rắc rẽ chia nữa.

Kinh thánh dạy chúng ta hãy hình dung nơi mọi người ngồi dưới nhành nho, gốc sung của riêng mình, và không ai có thể làm ai sợ hãi.

Để thời đại của chúng ta tròn đầy ý nghĩa, vinh quang sẽ không chói lòa ánh thép nhưng sẽ soi sáng những chiếc cầu ta xây, là lời hứa khai quang ngọn đồi ta chế ngự nếu dám đương đầu, bởi bổn phận công dân không chỉ là niềm tự hào ta thừa hưởng, mà là quá khứ ta bước vào và cách ta vá víu nó.

Chúng ta đã đối mặt với thế lực muốn đập nát thay vì san sẻ đất nước, muốn hủy diệt mảnh đất này bằng cách trì hoãn dân chủ.

Nỗ lực này gần như sắp thành công, nhưng dẫu nền dân chủ đôi khi bị trì hoãn, nhưng chẳng bao giờ bị đánh gục vĩnh viễn. Chúng ta phó thác vào chân lý này, đức tin này. Bởi trong lúc ta hướng tầm về tương lai, lịch sử đang dõi mắt nhìn chúng ta.

Đây là kỷ nguyên của cứu chuộc chính nghĩa. Chúng ta từng khiếp sợ trước gian dối. Chúng ta cảm thấy chưa sẵn sàng trở thành những người thừa kế giây phút kinh hoàng ấy, nhưng từ đó, ta tìm thấy sức mạnh để viết nên một chương sử mới, mang lại niềm tin và tiếng cười cho mình.

Nên, có lần chúng ta hỏi: “làm sao có thể vượt qua tai ương?”, thì giờ, chúng ta quả quyết, “tai ương nào có thể thắng chúng ta?” Ta không diễn hành quay lại sự đã rồi, nhưng sẽ tiến đến cái sẽ trở thành, một đất nước thương tích nhưng toàn vẹn, nhân từ và dũng cảm, mãnh liệt và tự do. Chúng ta sẽ không quay lưng hay để dọa dẫm làm gián đoạn.

Bởi vì chúng ta hiểu hậu thế sẽ thừa hưởng thụ động và trì trệ của chúng ta. Sai lầm của chúng ta sẽ là gánh nặng cho con cháu. Duy chắc một điều. Nếu ta kết hợp khoan dung với sức mạnh, và sức mạnh với lẽ phải, thì tình thương sẽ trở thành di sản trong mọi cuộc đổi thay, quyền bẩm sinh của con cháu ta.

Hãy để lại một đất nước tốt đẹp hơn cái tiền nhân để lại cho chúng ta, bằng trọn hơi trở từ lồng ngực nâu đồng dồn dập trong tôi, chúng ta sẽ nâng thế giới tổn thương thành kỳ diệu. Ta sẽ vực dậy từ những ngọn đồi óng ả từ phía Tây, sẽ trỗi dậy từ luồng gió Đông Bắc nơi tổ tiên lần đầu ấp ủ cuộc cách mạng. Ta sẽ vươn lên từ những thành phố ven hồ miền Trung Tây.

Chúng ta sẽ vươn lên từ phương Nam nắng cháy. Ta sẽ tái tạo, hòa giải, phục hồi, mọi ngõ ngách đất nước, mọi góc cạnh được gọi là quê hương, giống nòi chúng ta đa dạng và đẹp đẽ, sẽ trỗi dậy tả tơi nhưng diễm lệ.

Rồi một ngày, chúng ta bước ra khỏi vũng tối, rực lửa và can trường.

Chúng ta thả tự do cho bình minh mới nở rộ vì ánh sáng chỉ có thể là vĩnh viễn nếu ta đủ dũng khí để nhận ra, nếu chúng ta đủ dũng khí để hóa thân.

Lưu Diệu Vân chuyển ngữ

nguồn: https://vietbao.com/

***

Ngọn Đồi Chúng Ta Leo Lên

Khi một ngày đến, chúng ta tự hỏi mình, chúng ta có thể tìm thấy ánh sáng ở đâu trong bóng râm không bao giờ tàn này, mất mát mà chúng ta mang theo, một vùng biển chúng ta phải lội?
Chúng ta đã dũng cảm trong bụng con quái vật (*), chúng ta đã học được rằng lặng thinh không phải lúc nào cũng là hòa bình. Và những chuẩn mực và những khái niệm về những gì tồn tại không phải lúc nào cũng là công lý. Và bình minh là của chúng ta trước khi chúng ta biết đến nó, bằng cách nào đó chúng ta đang biết đến nó. Bằng cách nào đó chúng ta đã vượt qua và chứng kiến một quốc gia không tan rã, mà chỉ đơn thuần là còn bị dở dang.
Chúng ta, những người thừa kế một đất nước và một thời kỳ mà một cô gái da đen gầy gò có tổ tiên là nô lệ và được một bà mẹ đơn thân nuôi nấng có thể mơ có ngày trở thành tổng thống chỉ để thấy mình đọc thơ cho một tổng thống nghe.
Và vâng, chúng ta chưa được trau chuốt, chưa được trong ngọc trắng ngà, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta đang ra sức làm nên một khối đoàn kết hoàn hảo. Chúng ta đang cố gắng hình thành một khối đoàn kết có chủ đích. Để tạo ra một đất nước cam kết bảo vệ mọi văn hóa, mọi màu da, mọi cá tính và mọi thân phận con người.
Và vì vậy, chúng ta phải nâng tầm nhìn không phải đến những gì ngăn cách chúng ta, mà đến những gì đứng trước mặt chúng ta. Chúng ta khép lại khoảng cách, bởi vì chúng ta biết đặt tương lai của mình lên trên hết, trước tiên chúng ta phải gạt các dị biệt của mình sang một bên. Chúng ta hạ vũ khí xuống để có thể dang rộng vòng tay của chúng ta với nhau. Chúng ta không tìm cách hãm hại bất cứ một ai mà phải tìm kiếm sự hài hòa với tất cả mọi người.
Tốt nhất, cả thế giới phải nhận điều này là đúng: rằng ngay cả khi chúng ta đau buồn, chúng ta đã lớn lên; rằng ngay cả khi chúng ta bị tổn thương, chúng ta hy vọng; rằng ngay cả khi chúng ta mệt mỏi, chúng ta đã cố gắng; tất cả những điều này sẽ mãi mãi gắn kết với nhau mà đưa đến thắng lợi, không phải vì chúng ta sẽ không bao giờ nếm mùi thất bại mà vì chúng ta sẽ không bao giờ gieo rắc chia rẽ thêm một lần nữa.
Kinh Thánh khuyên chúng ta hình dung rằng’mọi người sẽ ngồi dưới gốc nho và cây vả của mình và không ai làm cho họ sợ hãi. Nếu chúng ta chiêm nghiệm về thời đại mình đang sống, thì chiến thắng sẽ không nằm ở lưỡi gươm mà nằm ở tất cả những cây cầu mà chúng ta xây dựng.
Đó là lời hứa về một không gian rộng mở bên kia ngọn đồi chúng ta leo lên nếu chúng ta dám thực hiện điều đó, bởi vì làm người Mỹ không chỉ là niềm tự hào mà chúng ta thừa hưởng – mà đó là quá khứ chúng ta bước vào và cung cách chúng ta sửa chữa nó.
Chúng ta đã thấy một thế lực có thể làm tan rã quốc gia của chúng ta thay vì chia sẻ nó, sẽ phá hủy đất nước của chúng ta nếu điều đó đồng nghĩa với việc trì hoãn dân chủ. Và nỗ lực này suýt đã thành công. Tuy nhiên, mặc dù dân chủ có thể bị trì hoãn theo định kỳ, nhưng nó không bao giờ có thể bị đánh bại vĩnh viễn.
Chính chân lý này, chính sự tin tưởng này, chúng ta đặt hết lòng mình trong đó, vì trong khi chúng ta hướng về tương lai, lịch sử đã để mắt đến chúng ta. Đây là kỷ nguyên chuộc tội rất công bằng mà chúng ta đã sợ hãi trong giai đoạn đầu lịch sử.
Trước đây chúng ta không cảm thấy sẵn sàng trở thành người kế thừa của một giờ phút kinh hoàng như vậy, nhưng một khi ở trong đó rồi, chúng ta đã tìm thấy sức mạnh để viết ra một trang sử mới, mang lại hy vọng và tiếng cười cho chính chúng ta. Vì thế mặc dù trước đây chúng ta hỏi ‘làm thế nào chúng ta khắc phục được thảm hoạ,’ bây giờ chúng ta quyết đoán: ‘sức mấy mà thảm họa có thể khống chế được chúng ta?’
Chúng ta sẽ không quay về với sự việc đã diễn ra, mà tiến tới thực tế trước mắt: một đất nước bị thương tích nhưng vẹn toàn, nhân từ nhưng táo bạo, quyết liệt và tự do. Chúng ta sẽ không sợ bị đẩy lùi hoặc làm gián đoạn bởi một sự hù doạ nào đó, vì chúng ta biết rằng hành động và sức ì của chúng ta sẽ được thế hệ sau thừa kế.
Những cơ chế pha trộn văn hóa của chúng ta trở thành gánh nặng tự thân của chúng nhưng có một điều chắc chắn: Nếu chúng ta hợp nhất lòng thương xót với sức mạnh và sức mạnh với lẽ phải, thì tình yêu sẽ trở thành di sản của chúng ta trong mọi cuộc đổi thay, trở thành quyền bẩm sinh của con cái chúng ta.
Vì vậy, chúng ta hãy để lại cho đời sau một đất nước tốt đẹp hơn đất nước mà chúng ta được tiền nhân để lại. Với mỗi hơi thở từ lồng ngực bọc đồng của tôi, chúng ta sẽ nâng thế giới bị tổn thương này thành một thế giới diệu kỳ. Chúng ta sẽ vươn lên từ những ngọn đồi óng ả của miền tây, chúng ta sẽ trỗi dậy từ những cơn gió thổi qua miền đông bắc nơi tổ tiên chúng ta lần đầu tiên làm nên cách mạng. Chúng ta sẽ vươn lên từ những thành phố đầy hồ nước của các bang miền trung tây. Chúng ta sẽ vươn lên từ miền Nam nắng cháy. Chúng ta sẽ xây dựng lại, hòa giải, và phục hồi trong mọi ngóc ngách đã biết đến của quốc gia chúng ta và mọi góc gọi là đất nước chúng ta, nhân dân chúng ta đa dạng và xinh đẹp sẽ trỗi dậy dạn dày và tươi đẹp.
Khi ngày đến, chúng ta bước ra khỏi bóng râm, rực cháy và can trường. Bình minh mới trổ hoa khi chúng ta giải phóng nó. Vì luôn có ánh sáng, chỉ cần chúng ta đủ dũng cảm để nhìn thấy nó, chỉ cần chúng ta đủ can đảm để làm ánh sáng.”

Bản dịch của Trần Ngọc Cư

Chú thích:

(*) Gorman lấy ẩn dụ từ cuốn In the Belly of the Beast của Jack Henry Abbott. Cuốn sách xuất bản năm 1981, gồm những bức thư của tác giả, một tù nhân, gửi Norman Mailer kể những trải nghiệm của mình về sự tàn ác của hệ thống nhà tù Mỹ. (chú thích của Trần Ngọc Cư)

Theo dịch giả Trần Ngọc Cư, bài thơ của Amanda Gorman hay ở chỗ luyến láy phụ âm (alliteration), các chữ bắt đầu cùng một phụ âm đứng gần nhau, hay ở cách dùng chữ đồng âm dị nghĩa, và các ẩn dụ lấy từ Thánh Kinh và Lịch sử.

Nguyệt Mai xin được nơi đây cảm ơn anh Năm Hiền và anh Phan Tấn Hải giới thiệu bài thơ và những bản dịch này.